ይህ በቦስፎረስ ዳርቻ ላይ ያለው ታላቅ የስነ-ህንፃ መዋቅር ከብዙ ሀገራት እና ከተለያዩ አህጉራት የሚመጡ ብዙ ቱሪስቶችን እና ምዕመናንን ይስባል። በቁስጥንጥንያ ውስጥ ስለ ሃጊያ ሶፊያ ከትምህርት ቤት የመማሪያ መጽሃፍ ላይ ቀላል መግለጫ ስለ ጥንታዊው ዓለም አስደናቂ የባህል ሐውልት የተሟላ መግለጫ እንደማይሰጥ በመገንዘባቸው ይመራሉ ። በህይወትህ ቢያንስ አንድ ጊዜ በራስህ አይን መታየት አለበት።
ከጥንታዊው አለም ታሪክ
በቁስጥንጥንያ ውስጥ ያለው የሃጊያ ሶፊያ ዝርዝር መግለጫ እንኳን የዚህን የስነ-ህንፃ ክስተት ሙሉ መግለጫ አይሰጥም። ያለፉባቸውን ተከታታይ የታሪክ ዘመናት ሳያገናዝቡ፣ የዚህን ቦታ ሙሉ ጠቀሜታ ሊገነዘቡት አይችሉም። ዘመናዊ ቱሪስቶች ሊያዩት በሚችሉበት ግዛት በአይናችን ፊት ከመታየቱ በፊት ብዙ ውሃ በድልድዩ ስር ፈሰሰ።
ይህ ካቴድራል በመጀመሪያ የተገነባው እንደ ነው።የባይዛንቲየም ከፍተኛው መንፈሳዊ ምልክት፣ በአራተኛው መቶ ክፍለ ዘመን ዓ.ም በጥንቷ ሮም ፍርስራሽ ላይ የተነሳው አዲስ የክርስቲያን ኃይል። ነገር ግን በቁስጥንጥንያ ውስጥ የሃጊያ ሶፊያ ታሪክ የተጀመረው የሮማ ኢምፓየር ከመፍረሱ በፊት በምዕራብ እና በምስራቅ ክፍል ነበር። በአውሮፓ እና በእስያ መካከል ስትራቴጂካዊ ጠቀሜታ ባለው ድንበር ላይ የምትገኘው ይህች ከተማ ራሷ የመንፈሳዊ እና የስልጣኔ ታላቅነት ብሩህ ምልክት ያስፈልጋታል። ንጉሠ ነገሥት ቀዳማዊ ቆስጠንጢኖስ ይህንን እንደ ሌላ ሰው አልተረዳም። እናም በጥንታዊው አለም ምንም አይነት ተመሳሳይነት ያልነበረው ይህን ታላቅ መዋቅር መገንባት የጀመረው በንጉሱ ስልጣን ላይ ብቻ ነበር።
የመቅደስ ምስረታ ቀን ለዘላለም ከዚህ ንጉሠ ነገሥት ስም እና ንግሥና ጋር የተያያዘ ነው። ምንም እንኳን የካቴድራሉ ትክክለኛ ደራሲዎች ብዙ ቆይተው የኖሩ ሌሎች ሰዎች ቢሆኑም በንጉሠ ነገሥት ጀስቲንያን የግዛት ዘመን። ከታሪካዊ ምንጮች, የእነዚህን የዘመናቸው ዋና አርክቴክቶች ሁለት ስሞችን እናውቃቸዋለን. እነዚህ የግሪክ አርክቴክቶች አንፊሚ ኦቭ ትሬል እና ኢሲዶር ኦቭ ሚሌተስ ናቸው። የምህንድስና እና የግንባታ እና የአንድ ነጠላ አርክቴክቸር ፕሮጀክት ጥበባዊ አካል ባለቤት እነሱ ናቸው።
መቅደሱ እንዴት ተሰራ
በቁስጥንጥንያ ውስጥ ያለችው የሃጊያ ሶፊያ መግለጫ የሕንፃ ግንባታ ባህሪያቱን እና የግንባታ ደረጃውን በማጥናት ለግንባታው መነሻ የነበረው እቅድ በተለያዩ ፖለቲካዊ እና ኢኮኖሚያዊ ሁኔታዎች ተጽዕኖ በከፍተኛ ደረጃ ተቀይሯል ወደሚል ሀሳብ ያመራል። ከዚህ በፊት በሮማ ኢምፓየር ውስጥ የዚህ ልኬት አወቃቀሮች አልነበሩም።
የታሪክ ምንጮች እንደተመሰረተበት ቀን ይናገራሉካቴድራል - ከክርስቶስ ልደት 324 ዓመት. ዛሬ የምናየው ግን መገንባት የጀመረው ከዚያ ቀን በኋላ ከሁለት መቶ ዓመታት በኋላ ነው። ከአራተኛው ክፍለ ዘመን ሕንፃዎች, መስራች የሆነው ቆስጠንጢኖስ 1 ታላቁ, መሠረቶች እና የግለሰብ የስነ-ሕንፃ ቁርጥራጮች ብቻ በሕይወት ተርፈዋል. በዘመናዊቷ ሃጊያ ሶፊያ ቦታ ላይ የቆመው የቆስጠንጢኖስ ባሲሊካ እና የቴዎዶስዮስ ባሲሊካ ይባል ነበር። በስድስተኛው መቶ ክፍለ ዘመን አጋማሽ ላይ የገዛው አጼ ዮስቲንያኖስ አዲስ እና እስካሁን ድረስ የማይታይ ነገር የማቋቋም ስራ ገጥሞት ነበር።
በእውነቱ አስደናቂው የካቴድራሉ ታላቅ ግንባታ ከ532 እስከ 537 ድረስ አምስት ዓመታትን ብቻ የፈጀ መሆኑ ነው። ከመላው ኢምፓየር የተሰባሰቡ ከአሥር ሺሕ በላይ ሠራተኞች በአንድ ጊዜ በግንባታው ላይ ሠርተዋል። ለዚህም ከግሪክ ምርጡ የእብነበረድ ምርቶች በሚፈለገው መጠን ወደ ቦስፎረስ የባህር ዳርቻ ደርሰዋል። ንጉሠ ነገሥት ጀስቲንያን ለግንባታው ምንም ገንዘብ አላወጣም, ምክንያቱም እሱ የምስራቅ የሮማ ግዛት ግርማ ሞገስን ምልክት ብቻ ሳይሆን ቤተ መቅደሱንም ለጌታ ክብር ያቆመ ነበር. የክርስትናን አስተምህሮ ብርሃን ለአለም ሁሉ ማምጣት ነበረበት።
ከታሪክ ምንጮች
የቁስጥንጥንያ የሀጊያ ሶፊያ ቤተ ክርስቲያን መግለጫ በባይዛንታይን ቤተ መንግሥት ታሪክ ጸሐፍት ቀደምት ታሪካዊ ዜናዎች ውስጥ ይገኛል። ከነሱ መረዳት እንደሚቻለው የዚህ መዋቅር ታላቅነት እና ታላቅነት በዘመኑ በነበሩት ሰዎች ላይ የማይጠፋ ስሜት ይፈጥራል።
ከመለኮታዊ ኃይሎች ቀጥተኛ ጣልቃ ገብነት ውጭ እንዲህ ያለ ካቴድራል መገንባት ፈጽሞ የማይቻል እንደሆነ ብዙዎች ያምኑ ነበር። የታላቁ ዋና ጉልላትየጥንቱ ዓለም የክርስቲያን ቤተመቅደስ ወደ ቦስፎረስ ስትሬት ሲቃረብ በማርማራ ባህር ውስጥ ለሚገኙ ሁሉም መርከበኞች ከሩቅ ይታይ ነበር። እሱ እንደ ብርሃን ምልክት ሆኖ አገልግሏል፣ እና ይህ ደግሞ መንፈሳዊ እና ምሳሌያዊ ትርጉም ነበረው። ይህ በመጀመሪያ የተፀነሰው፡ የባይዛንታይን አብያተ ክርስቲያናት ከነሱ በፊት የተሰሩትን ሁሉ ከታላቅነታቸው መውጣት ነበረባቸው።
የካቴድራል የውስጥ ክፍል
የመቅደሱ ቦታ አጠቃላይ ቅንብር ለሲሜትሪ ህጎች ተገዢ ነው። ይህ መርህ በጥንታዊ ቤተመቅደስ አርክቴክቸር ውስጥም ቢሆን በጣም አስፈላጊ ነበር። ነገር ግን በውስጡ የድምጽ መጠን እና የውስጥ ክፍል አፈጻጸም ደረጃ አንፃር, የቁስጥንጥንያ ውስጥ የሶፊያ ቤተ መቅደስ ከእርሱ በፊት ከተገነባው ሁሉ ጉልህ ይበልጣል. ልክ እንደዚህ ያለ ተግባር በንጉሠ ነገሥት ጀስቲንያን በህንፃዎች እና ግንበኞች ፊት ቀርቧል። በፈቃዱ፣ ከብዙ የግዛቱ ከተሞች፣ ከቅድመ-ጥንታዊ ሕንፃዎች የተወሰዱ የተዘጋጁ ዓምዶች እና ሌሎች የሕንፃ አካላት ለቤተ መቅደሱ ማስጌጫ ደርሰዋል። በተለይ አስቸጋሪው የጉልላ ማጠናቀቅ ነበር።
የታላቁ ዋና ጉልላት የሚደገፈው በቅስት ኮሎኔድ ሲሆን አርባ የመስኮት ክፍት ቦታዎች የመቅደሱን ቦታ በሙሉ ከራስ በላይ ብርሃን ይሰጣሉ። የካቴድራሉ መሠዊያ ክፍል በልዩ ጥንቃቄ ተጠናቅቋል፤ ከፍተኛ መጠን ያለው ወርቅ፣ ብርና የዝሆን ጥርስ ለማስጌጥ ጥቅም ላይ ውሏል። የባይዛንታይን የታሪክ ተመራማሪዎች እና የዘመናዊ ባለሙያዎች እንደሚናገሩት ንጉሠ ነገሥት ጀስቲንያን የአገራቸውን በርካታ ዓመታዊ በጀት በካቴድራሉ ውስጠኛ ክፍል ላይ ብቻ አሳልፈዋል። በፍላጎቱ፣ በኢየሩሳሌም ቤተ መቅደስን የሠራውን የብሉይ ኪዳን ንጉሥ ሰሎሞንን መብለጥ ፈለገ። እነዚህ የንጉሠ ነገሥቱ ቃላት የተመዘገቡት በቤተ መንግሥት ታሪክ ጸሐፊዎች ነው። እና አለንጉሠ ነገሥት ዩስቲንያን አላማውን መፈጸም እንደተሳካለት ለማመን የሚያበቃ ምክንያት።
የባይዛንታይን ዘይቤ
የሴንት ሶፊያ ካቴድራል ፎቶግራፎቹ የብዙ ተጓዥ ኤጀንሲዎችን የማስተዋወቂያ ሸቀጣ ሸቀጦችን የሚያስተዋውቁበት የንጉሠ ነገሥቱ የባይዛንታይን ዘይቤ በሥነ ሕንፃ ውስጥ የሚታወቅ ነው። ይህ ዘይቤ በቀላሉ የሚታወቅ ነው. በአስደናቂው ታላቅነቱ፣ ወደ ንጉሠ ነገሥቱ የሮም እና የግሪክ ጥንታዊነት ምርጥ ወጎች በእርግጥ ይመለሳል፣ ግን ይህን አርክቴክቸር ከሌላ ነገር ጋር ማደናገር አይቻልም።
የባይዛንታይን ቤተመቅደሶች ከታሪካዊ ባይዛንቲየም ብዙ ርቀት ላይ በቀላሉ ይገኛሉ። ይህ የቤተመቅደስ አርክቴክቸር አቅጣጫ አሁንም በግዛቱ ውስጥ ዋነኛው የስነ-ህንፃ ዘይቤ ነው፣ የኦርቶዶክስ የዓለም ክርስትና ቅርንጫፍ በታሪክ የበላይ ሆኖ የኖረበት።
እነዚህ አወቃቀሮች ከህንጻው ማእከላዊ ክፍል በላይ ባለው ግዙፍ ጉልላት ማጠናቀቂያ እና ከነሱ በታች ባሉ ቅስት ኮሎኔዶች ተለይተው ይታወቃሉ። የዚህ ዘይቤ የስነ-ሕንፃ ባህሪያት ባለፉት መቶ ዘመናት የተገነቡ እና የሩስያ ቤተመቅደስ ሕንፃ ዋና አካል ሆነዋል. ዛሬ፣ ምንጩ በቦስፎረስ ባህር ዳርቻ ላይ እንደሚገኝ ሁሉም ሰው አይገነዘብም።
ልዩ ሞዛይኮች
ከሀጊያ ሶፊያ ግድግዳ ላይ የሚታዩት አዶዎች እና ሞዛይክ ምስሎች በአለም ላይ ታዋቂ የሆኑ የጥበብ ስራዎች ሆነዋል። የሮማውያን እና የግሪክ ቀኖናዎች የመታሰቢያ ሐውልት ሥዕል በቀላሉ በአጻጻፍ ግንባታዎቻቸው ውስጥ ይታያሉ።
የሀጊያ ሶፊያ የግርጌ ምስሎች የተፈጠሩት ከሁለት መቶ ዓመታት በፊት ነው። ብዙ የእጅ ጥበብ ባለሙያዎች በእነሱ እና በብዙዎች ላይ ሠርተዋልአዶ ሥዕል ትምህርት ቤቶች. በእርጥብ ፕላስተር ላይ ካለው ባህላዊ የሙቀት ስዕል ጋር ሲነፃፀር የሞዛይክ ቴክኒክ ራሱ በጣም የተወሳሰበ ቴክኖሎጂ አለው። ሁሉም የሞዛይክ frescoes ንጥረ ነገሮች በአንድ የታወቁ ህጎች መሠረት በጌቶች የተፈጠሩ ናቸው ፣ ይህም ለማያውቁት አይፈቀድም። ሁለቱም ቀርፋፋ እና በጣም ውድ ነበር, ነገር ግን የባይዛንታይን ንጉሠ ነገሥት ለሃጊያ ሶፊያ ውስጠኛ ክፍል ገንዘብ አላወጡም. ጌቶች የሚጣደፉበት ቦታ አልነበራቸውም, ምክንያቱም የፈጠሩት ነገር ለብዙ መቶ ዘመናት መኖር ነበረበት. የካቴድራሉ ግድግዳዎች እና ጣሪያዎች ከፍታ የሞዛይክ ምስሎችን ለመፍጠር ልዩ ችግር ፈጠረ።
ተመልካቹ ውስብስብ በሆነ የአመለካከት ቅነሳ የቅዱሳንን ምስሎች ለማየት ተገድዷል። የባይዛንታይን አዶ ሰዓሊዎች ይህንን ሁኔታ ከግምት ውስጥ ማስገባት የነበረባቸው በዓለም የጥበብ ታሪክ ውስጥ የመጀመሪያዎቹ ናቸው። ከነሱ በፊት ማንም ሰው እንደዚህ አይነት ልምድ አልነበረውም. እና ስራውን በክብር ተወጥተዋል፣ይህም በኢስታንቡል የሚገኘውን የቅድስት ሶፊያ ካቴድራልን በየዓመቱ በሚጎበኙ በብዙ ሺህ የሚቆጠሩ ቱሪስቶች እና ምዕመናን ሊመሰክሩ ይችላሉ።
በረጅም የኦቶማን አገዛዝ ዘመን የባይዛንታይን ሞዛይኮች በቤተመቅደሱ ግድግዳ ላይ በፕላስተር ተሸፍነዋል። ነገር ግን በሃያኛው ክፍለ ዘመን በሠላሳዎቹ ዓመታት ውስጥ የተከናወነው የመልሶ ማቋቋም ሥራ ከሞላ ጎደል በመጀመሪያ መልክ ለዓይን ታየ። እና ዛሬ ወደ ሃጊያ ሶፊያ ጎብኚዎች ክርስቶስ እና ድንግል ማርያምን የሚያሳዩ የባይዛንታይን ምስሎች ከቁርዓን ጥቅሶች ጋር ተያይዘው ይታያሉ።
በካቴድራሉ ታሪክ ውስጥ ለነበረው የእስልምና ዘመን ትሩፋት፣ ተሃድሶዎቹም በአክብሮት ያዙ። ትኩረት የሚስብ ነው እናአንዳንድ የኦርቶዶክስ ቅዱሳን በሞዛይክ ሥዕል ላይ ሳሉ ሥዕላዊ መግለጫዎች በሥዕላዊ መግለጫቸው ከገዥዎቹ ነገሥታትና በዘመናቸው ከነበሩ ሌሎች ተደማጭነት ሰዎች ጋር ይመሳሰላሉ። በሚቀጥሉት መቶ ዘመናት ይህ አሰራር በመካከለኛው ዘመን አውሮፓ ትላልቅ ከተሞች በካቶሊክ ካቴድራሎች ግንባታ የተለመደ ይሆናል።
የካቴድራሉ ቫልትስ
የቅድስት ሶፊያ ካቴድራል፣ ፎቶግራፉ ከቦስፎረስ ዳርቻ በቱሪስቶች የተነሳው፣ የባህሪይውን ሥዕል ያገኘው ለታላቁ ጉልምስና መጠናቀቅ ምስጋና ይግባው። ጉልላቱ ራሱ አስደናቂ የሆነ ዲያሜትር ያለው በአንጻራዊ ሁኔታ ትንሽ ቁመት አለው. ይህ የመጠን ሬሾ በኋላ በባይዛንታይን ዘይቤ የሥነ ሕንፃ ቀኖና ውስጥ ይካተታል። ከመሠረቱ ደረጃ ቁመቱ 51 ሜትር ነው. በሮም ከተማ በታዋቂው የቅዱስ ጴጥሮስ ካቴድራል ግንባታ ወቅት በህዳሴው ዘመን ብቻ በመጠን ትበልጣለች።
የቅድስት ሶፊያ ካቴድራል ካቴድራል ልዩ ገላጭነት ከምዕራብ እና ከዋናው ጉልላት በምስራቅ በሚገኙ ሁለት ጉልላት ንፍቀ ክበብ ተሰጥቷል። በመግለጫቸው እና በሥነ-ሕንፃ አካላት፣ ይደግሙታል እና፣ በአጠቃላይ፣ የካቴድራሉ ቮልት አንድ ነጠላ ቅንብር ይፈጥራሉ።
እነዚህ ሁሉ የጥንቷ ባይዛንቲየም የስነ-ህንፃ ግኝቶች በመቅደሱ አርክቴክቸር፣ በመካከለኛው ዘመን አውሮፓ ከተሞች ውስጥ ካቴድራሎችን ሲገነቡ እና ከዚያም በመላው አለም ብዙ ጊዜ ጥቅም ላይ ውለዋል። በሩሲያ ኢምፓየር የባይዛንታይን የሃጊያ ሶፊያ ጉልላት በክሮንስታድት በሚገኘው የቅዱስ ኒኮላስ የባህር ኃይል ካቴድራል ሥነ ሕንፃ ውስጥ በጣም ደማቅ ነጸብራቅ አግኝቷል። በቦስፎረስ የባህር ዳርቻ ላይ እንደሚገኘው ታዋቂው ቤተመቅደስ, ከባህር ውስጥ ለሁሉም ሰው መታየት ነበረበት.መርከበኞች ወደ ዋና ከተማው ሲቃረቡ የግዛቱን ታላቅነት ያመለክታሉ።
የባይዛንቲየም መጨረሻ
እንደሚያውቁት ማንኛውም ኢምፓየር ከፍተኛውን ደረጃ ላይ ይደርሳል፣ እና ወደ ማሽቆልቆሉ እና ወደ ውድቀት ይሸጋገራል። ይህ እጣ ፈንታ በባይዛንቲየም አላለፈም። የምስራቃዊው የሮማ ኢምፓየር በአስራ አምስተኛው ክፍለ ዘመን አጋማሽ ላይ በራሱ የውስጥ ቅራኔ ክብደት እና እያደገ በሚመጣው የውጭ ጠላቶች ጥቃት ፈራረሰ። በቁስጥንጥንያ ውስጥ በሚገኘው የሃጊያ ሶፊያ ቤተ ክርስቲያን የመጨረሻው የክርስትና አገልግሎት የተካሄደው በግንቦት 29 ቀን 1453 ነበር። ይህ ቀን ለባይዛንቲየም ዋና ከተማ የመጨረሻው ነበር. ለሺህ አመታት ያህል የነበረው ኢምፓየር በዚያ ቀን በኦቶማን ቱርኮች ጥቃት ተሸንፏል። ቁስጥንጥንያም ሕልውናውን አቆመ። አሁን ኢስታንቡል ከተማ ናት, ለብዙ መቶ ዘመናት የኦቶማን ኢምፓየር ዋና ከተማ ነበረች. የከተማይቱ ድል አድራጊዎች በአምልኮው ወቅት ቤተ መቅደሱን ሰብረው ገብተው በነበሩት ላይ በጭካኔ ወስደው የካቴድራሉን ውድ ሀብት ዘረፉ። ነገር ግን የኦቶማን ቱርኮች ሕንፃውን ሊያፈርሱት አልቻሉም - የክርስቲያን ቤተመቅደስ መስጊድ ለመሆን ታስቦ ነበር. እናም ይህ ሁኔታ የባይዛንታይን ካቴድራልን ገጽታ ሊነካው አልቻለም።
ጉልላት እና ሚናሮች
በኦቶማን ኢምፓየር ጊዜ የሀጊያ ሶፊያ ገጽታ ከፍተኛ ለውጦችን አድርጓል። የኢስታንቡል ከተማ ከዋና ከተማዋ ሁኔታ ጋር የሚመጣጠን ካቴድራል መስጊድ እንዲኖራት ታስቦ ነበር። በአሥራ አምስተኛው ክፍለ ዘመን የነበረው የቤተ መቅደሱ ሕንጻ ከዚህ ግብ ጋር በፍጹም በፍጹም አይስማማም። በመስጊድ ውስጥ ጸሎቶች ወደ መካ አቅጣጫ መከናወን አለባቸው, የኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን በምስራቅ በኩል ከመሠዊያው ጋር ያቀናሉ. የኦቶማን ቱርኮች እንደገና ግንባታ አደረጉየወረሱትን ቤተ መቅደስ - ሸክም የሚሸከሙትን ግንቦች ለማጠናከር ከታሪካዊው ሕንፃ ጋር ሻካራ ባተራዎችን በማያያዝ በእስልምና ቀኖና መሠረት አራት ትላልቅ ሚናራዎችን ሠሩ። በኢስታንቡል የሚገኘው የሶፊያ ካቴድራል ሃጊያ ሶፊያ መስጊድ በመባል ይታወቃል። በደቡብ ምስራቅ የውስጠኛው ክፍል ሚህራብ ተገንብቷል፣ስለዚህ የሚሰግዱ ሙስሊሞች ከህንጻው ዘንግ አንግል ላይ መቀመጥ ነበረባቸው፣የመቅደሱን መሠዊያ ክፍል በግራ በኩል ይተውት።
በተጨማሪም የካቴድራሉ ግድግዳዎች በምስሎች ተለጥፈዋል። ነገር ግን ይህ በአስራ ዘጠነኛው ክፍለ ዘመን የቤተመቅደሱን ትክክለኛ የግድግዳ ሥዕሎች ለመመለስ ያስቻለው ይህ ነው። በመካከለኛው ዘመን ፕላስተር ሽፋን ስር በደንብ ተጠብቀዋል. በኢስታንቡል የሚገኘው የሶፊያ ካቴድራልም ልዩ ነው የሁለት ታላላቅ ባህሎች እና የሁለት አለም ሀይማኖቶች - ኦርቶዶክስ ክርስትና እና እስልምና - በውጫዊ መልኩ እና ውስጣዊ ይዘቱ በሚያስገርም ሁኔታ የተሳሰሩ መሆናቸው ነው።
ሀጊያ ሶፊያ ሙዚየም
በ1935 የሀጊያ ሶፊያ መስጊድ ህንጻ ከአምልኮት ምድብ ተወገደ። ይህ የቱርክ ፕሬዝዳንት ሙስጠፋ ከማል አታቱርክ ልዩ አዋጅ አስፈልጎ ነበር። ይህ ተራማጅ እርምጃ በተለያዩ ሃይማኖቶች እና ኑዛዜዎች ተወካዮች ታሪካዊ ሕንፃ ላይ የሚነሱትን የይገባኛል ጥያቄዎች ለማቆም አስችሏል. የቱርክ መሪም ከሁሉም ዓይነት የሃይማኖት ክበቦች ያለውን ርቀት ሊያመለክት ችሏል።
ከክልሉ በጀት፣ ታሪካዊውን ሕንፃ እና አካባቢውን ወደ ነበረበት ለመመለስ ሥራ በገንዘብ ተደግፎ ተከናውኗል። ከተለያዩ ሀገራት ከፍተኛ የቱሪስት ፍሰትን ለመቀበል አስፈላጊው መሠረተ ልማት ተሟልቷል። በአሁኑ ጊዜ ሃጊያ ሶፊያ በኢስታንቡል ውስጥበቱርክ ውስጥ በጣም አስፈላጊ ከሆኑት ባህላዊ እና ታሪካዊ እይታዎች አንዱ ነው. እ.ኤ.አ. በ 1985 ቤተመቅደሱ በሰው ልጅ የሥልጣኔ እድገት ታሪክ ውስጥ ትልቅ ቦታ ከሚሰጣቸው ቁሳቁሶች ውስጥ በዩኔስኮ የዓለም የባህል ቅርስ መዝገብ ውስጥ ተካቷል ። በኢስታንቡል ከተማ ወደሚገኘው ወደዚህ መስህብ መድረስ በጣም ቀላል ነው - በታዋቂው ሱልጣናህመት ወረዳ ውስጥ የሚገኝ ሲሆን ከሩቅ ይታያል።
